Шымкентте бір топ белсенді Қаңтар оқиғасына байланысты істі болып, қамауда отырған Жанмұрат Аштаевты босатуды сұрап, қалалық прокуратураға барды. Олар Аштаевқа рақымшылық заңы неге қолданылмағанын түсіндіруді талап етті.

Қалалық прокуратура ғимаратына он бес шақты белсенді жиналды. Аштаевты қолдау акциясы өтеді делінген орынға Еңбекші аудандық әкімінің орынбасары Досалы Амангелдиев те келді. Ол белсенділерді отырып сөйлесуге шақырды.

Еңбекші аудандық прокурорының орынбасары Нұртаза Алишов белсенділердің, Азаттық тілшісінің аты-жөнін жазып алып, "Басшылыққа тізімдегі адамдар Аштаевтың амнистияға неге ілінбегенін түсіндіруді талап етіп тұр деп айтамын, қазір прокуратура қызметкері келіп, сұрақтарыңызға жауап береді" деді.

Біраз уақыттан кейін Нұртаза Алишовтың өзі шығып, Жанмұрат Аштаевтың қаулысын ала келді. Ол Аштаевтың бұрын "экстремистік деп танылған ұйымның жұмысына араласты" (Қылмыстық кодекстің 405-бабы) деген айыппен сотталғанын, "Рақымшылық жасау туралы" заңға сәйкес, экстремистік қылмыс жасаған адамдарға амнистия қолданылмайтынын айтты.

Белсенді Ақлима Пернеева "Қайрат Сұлтанбек те бұрын 405-баппен сотталған, бірақ ол амнистияға ілігіп, бостандыққа шықты. Онда неге дәл осы бап бойынша қамалған Аштаев әлі түрмеде отыр? Заң бәріне бірдей қолданылуы керек емес пе?" деп сұрады.

Прокуратура өкілі Қайрат Сұлтанбек туралы ақпаратты тексеруге кетті. Аздан соң Шымкент қалалық прокуратурасының басқарма прокуроры Ғалымжан Беркінбаев шығып, "Қайрат Сұлтанбек бұрын 405-бап бойынша жауапқа тартылмаған" деп мәлімдеді.

Белсенділер Жанмұрат Аштаевтың заңсыз сотталғанын айтып, шулай жөнелді. Прокуратура қызметкерлері "Біз сот үкіміне жауап бере алмаймыз. Үкіммен келіспесеңіздер, сол кезде аппеляциялық, кассациялық шағым беру керек еді. Біз тек жазаның орындалуына жауаптымыз" деп түсіндіруге тырысты.

Белсенді Әзия Әбиева "Жанмұраттың бес баласы отыны жоқ, тастай суық үйде отыр. Отбасын асырайтын адам жоқ. Соларға жанымыз ашып, келіп отырмыз" деді. Прокуратура өкілі әкімдіктен көмек сұрауды ұсынды.

Белсенділер Қаңтар оқиғасына тәуелсіз зерттеу жүргізілмегенін, билік халыққа жанашыр азаматтарды заңсыз қудалап, жазықсыз түрмеде ұстап отырғанын айтты. Прокуратура қызметкерлері жиналған топты орнымен пікір білдіруге, дәйексіз сөздер айтпауға шақырды.

Прокуратура ғимаратынан шыққан белсенділер көп ұзамай тарап кетті.

Жанмұрат Аштаев Қаңтар оқиғасы кезінде жаппай тәртіпсіздік жасады және халықты өзіне қосылуға шақырды деген айыппен үш жыл бір айға түрме жазасына кесілген. Аппеляциялық сот үкімді өзгеріссіз қалдырған. 10 қарашада Аштаевтың амнистия соты өткен. Судья белсендінің бұрын тыйым салынған ұйым қызметіне қатысты деп айыпталғанын ескеріп, рақымшылық қолдану туралы өтінішін қанағаттандырмаған. Белсендінің жақындары сот қаулысына қарсы аппеляциялық шағым берген.

Қазақстанның Адам құқықтары жөніндегі уәкілінің жанындағы үйлестіру кеңесінің хатшысы Раиса Шер Ақмола облысы Степногорск қаласындағы №4 түзеу мекемесінде жазасын өтеп жатқан марафоншы Марат Жыланбаевтың фотоларын жариялады. Оның айтуынша, Ақмола облыстық денсаулық сақтау, санитарлық-эпидемиологиялық бақылау басқармаларының өкілдерімен бірге олар 29 шілдеде Жыланбаевтың жағдайымен танысып, өзімен сөйлескен.

Шердің айтуынша, Марат Жыланбаев арықтап, 45 кг болып қалды деген әлеуметтік желідегі ақпаратқа"таң қалған" әрі мұндай "негізсіз ақпаратты кім, не үшін таратып жатқанын білмейтінін" жеткізген. Бірақ Жыланбаев сөзінің видео не аудиожазбасы келтірілмейді.

"Өзінің айтуынша, оның халі жақсы, денсаулығына қатысты еш шағымы жоқ. Бұған қоса ол тұрақты түрде спортпен шұғылданады, соның ішінде өзі ұнататын спорт түрі – жүгірумен де айналысады, кітапханаға барып, кітап оқиды" деп жазды Шер Facebook-тегі парақшасында.

Дегенмен Жыланбаев аштық акциясын жалғастырып жатыр. Раиса Шердің айтуынша, ол "аштық мерзімін біртіндеп ұзартып, ағзасын шынықтырып жүр".

"Қазір ол ашығып жүр, брақ су, компот, шай, кофе ішеді, күтпеген жағдай болмас үшін өз ахуалын бақылап отырады. Сонымен бірге оның қамау, тамақтандыру бойынша не азаптау, физикалық күш қолдану, мекеме қызметкерлері не басқа да сотталушылар тарапынан моральдық қысым жасау жөнінде шағымы жоқ" делінген Раиса Шердің мәлімдемесінде.

28 шілдеде Жыланбаевтың адвокаты Денис Малюга Жыланбаевтың қолымен жазылды деген хатты Азаттыққа жіберген. Хатта: "Мен дәрігерлердің тексеруі мен бақылауынан, қан қысымымды, тамыр соғысын, салмағым мен дене қызуымды өлшетуден – бәрінен бас тарттым. Бұл менің қамауға алынуыма және 7 жылдық жаза кескен үкімге қарсы аштық акциям секілді наразылықтың түрі. Мен шыдамды адаммын, бәріне төземін!" – делінген.

Шердің айтуынша, денсаулық сақтау мамандары Марат Жыланбаевтың денсаулығы қанағаттанарлық деген пікір айтқан, бірақ сонда да Ақмола облыстық денсаулық сақтау басқармасына оның денсаулық жағдайын "күнделікті қадағалап отыруға" кеңес берілген.

"Қабылдаудың соңында Жыланбаев Марат Төлегенұлы жағдайы жақсы екенін, медициналық көмекті қажет етппейтінін, өзі үшін уайымдап, негізсіз ақпаратқа сенбеуге шақырып, ұлы Рустам мен басқа да жақындарына сәлем жолдады" деп жазды Раиса Шер.

"Экстремизмді қаржыландырды" деген айыппен ұзақ жылға сотталған марафоншы Марат Жыланбаевтың жағдайы нашарлағанын журналистер мен құқық қорғаушылар өткен аптада айта бастаған.

25 шілдеде көкшетаулық белсенділер Назгүл Жүсіпова мен Дәметкен Бейсембаева оны камерадан түсірілген видеодан көріп, танымай қалғанын, оның құр сүлдері қалғанын айтып, шошығанын жеткізген.

"Қызметкер өзінің телефонына тікелей эфирден видео түсіріп әкелді. Жыланбаевтың арқасынан түсірілген видео екен. Ол камераға арқасынан беріп, бірдеңе жазып отыр немесе жәй үстелде отыр. Біз оны мүлде танымай қалдық. Себебі ол бір уыс болып қалған " деді Назгүл Жүсіпова Азаттыққа 25 шілдеде.

Кейін оның салмағы 45 кг болып қалғанын, ол жатқан түрмеде санитария талаптары сақталмайтынын айтып, белсенділер мен құқық қорғаушылар дабыл қақты. Қазақстанның құқық қорғау органдары "дәйексіз ақпаратқа сенбеуге" шақырып, жалған ақпарат таратқандар жазаға тартылатынын ескертті.

• 61 жастағы Марат Жыланбаев – Гиннестің рекордтар кітабына енген жеті рекордтың иегері атанған ультрамарафоншы ретінде көпке танылған. Ол тіркелмеген оппозициялық "Алға, Қазақстан!" партиясын құру жөніндегі бастамашыл топ жетекшісі болған. 2023 жылдың көктемінде белсенді қамауға алынып, оның ісін жабық қараған Астана соты сол жылы қарашада Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша жеті жылға бостандығынан айырған.
• Соттың ұйғармы бойынша Жыланбаев: "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысы экстремистік ұйым деп танылғанын біле тұра Астана қаласы аумағында "ҚДТ" ұйымының қызметіне белсенді түрде араласып, Мұхтар Әблязов ұйымдастырған заңсыз митингілерге қатысқан. Сонымен қатар, Әблязов пен және оның шетелдегі штабымен байланыс орнатып, олардың Конституциялық құрылымды күштеп өзгертуді көздейтін тапсырмаларын орындаған. 2021 жылы Жыланбаев М.Т. қоғамға қауіпті салдарды түсіне отырып, Әблязовтың тапсырмасын орындап, Астана қаласындағы Республика даңғылында орналасқан ашаршылық құрбандарына арналған ескерткішке келіп, "ҚДТ" ұйымының қызметін насихаттаған. 2022-2023 жылдары Жыланбаев М.Т. "ҚДТ" қызметінің экстремистік сипатын біле тұра, басқа адамдармен сөз байласып, оған ақпараттық, қаржылық және өзге де көмек көрсеткен. Әлеуметтік желіде ұйымды қаржыландыруға және оған қосылуға шақырған". Сот оны қоғамнан оқшаулап қана түзетуге болады деген ұйғарымға келген.
• Жыланбаев пен оның жақтастары тағылған айыптарды саяси астары бар деп жоққа шығарды.
• Қазақстандық құқық қорғаушылар биліктің саясатын өткір сынайтын Марат Жыланбаевты "саяси тұтқын" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді.

Алматыда тауға шығып, із-түссіз жоғалып кеткен 20 жастағы жігіттің мәйіті табылды. Бұл туралы Қазақстан төтенше жағдайлар министрлігі хабарлады.

Аты-жөні аталмаған жас жігіт тауға 27 шілдеде шығып, іздеу жұмыстары сол күні түнде басталған.

"29 шілде күні "Жастар" шыңында жоғалған адамның мәйіті табылды. Бағыт "категорияланған", мұздықтар бар: құтқарушылардың көтеріліп-түсуіне 5 сағат кетті" деді министрлік.

Іле Алатауындағы "Жастар" шыңы теңіз деңгейінен 4 метрден астам биіктікте орналасқан.

"Оқиға орнында Алматы қаласы полиция департаментінің қызметкерлері мен төтенше жағдайлар қызметінің психологы" жұмыс істеп жатыр деді Төтенше жағдайлар министрлігі.

Баспасөз қызметінің мәліметінше, құтқару жұмыстарына ТЖМ әуе борты, 50-ден астам жеке құрам мен ерікті, 8 дрон, 8 техника, 3 кинология тобы жұмылдырылған.

Мәскеу АҚШ президенті Дональд Трамптың бітімге берілген мерзімді қысқартатыны жайлы сөзін "қаперге алды". Бұл туралы Кремль баспасөз хатшысы Дмитрий Песков мәлімдеді.

"Арнайы әскери операция жалғасып жатыр" деді Песков Украинадағы соғысты меңзеп. Оның сөзінше, Ресей "бейбітшілік процесіне бейілдігін сақтап отыр", бірақ сөйте тұра бітім келіссөзі аясында өз мүддесін қорғауға дайын.

14 шілде күні АҚШ президенті Дональд Трамп Путиннің көңілі қала бастағанын айтып, Мәскеуге Киевпен бітім жасасу үшін 50 күн беретінін, болмаса Ресей мен оның сауда одақтастарына санкция жариялайтынын айтқан. Дүйсенбі күні Трамп бұл мерзімді 10-12 күнге дейін қысқартатынын мәлімдеді.

Трамп сондай-ақ бұдан әрі Путинмен сөйлесуге құлықсыз екенін мәлімдеген. Песковқа осы жөнінде сұрақ қойылғанда, ол "қандай да бір баға беруден бас тартқым келеді" деп жауап берді. Кремль баспасөз хатшысы әзірге Путин мен Трамптың кездесуі жоспарда жоғын айтты. Оның сөзінше, Ресей АҚШ-пен қарым-қатынасын қалпына келтіруге мүдделі, бірақ кейінгі уақытта бұл процесс баяу жүріп жатыр.

Журналистер сұрағына жауап берген Песков Солтүстік Кореяны, Иранды және Қытайды Ресейдің "одақтасы" деп атап, бұл елдер мен Мәскеудің ұстанымы ұқсас деді.

Бір күн бұрын Ресей сыртқы істер министрі Сергей Лавров Ресей "алғаш рет Батыспен бір өзі күресіп жатқанын" айтқан.

Қазір Ресей мен Солтүстік Корея арасында әскери әріптестік жөнінде келісім бар. Пхеньян Украинамен соғысып жатқан Ресей бір топ сарбазын да жіберген. Ал Иран мен Қытай соғысқа қатысы жоғын айтқанымен, Ресейді керек-жарағы қамтамасыз етіп отыр.

Ресей сыртқы істер министрі Сергей Лавров дүйсенбі күні Ресейдің Украинаға қойып отырған талабын да тағы да қайталады. Мәскеу әлі де Украина НАТО-ға кіруден және Ресей талап қойып отырған территориядан бас тартуы қажет деп отыр. Украина бұл талапты орынсыз деп атап, атысты ешбір алғышартсыз тоқтатуға шақырып отыр.

2025 жылдың алғашқы жартысында Иранда өлім жазасына кесілген кемі 612 адамның үкімі орындалған. Олардың арасында өзге ұлт өкілдерінің үлесі басым. Бұл туралы хабарлаған БҰҰ адам құқығы жөніндегі жоғары комиссары Фолькер Тюрк осы жағдайға алаңдаушылық білдіріп, Иранды өлім жазасы үкімін орындауға мораторий жариялауға шақырды.

БҰҰ дерегінше, 2024 жылдың алғашқы жартысында өлім жазасына кесілген 297 адамның үкімі орындалған.

"Дәл қазір кемі 48 адам өлім жазасының орындалғанын күтіп отыр, оның ішінде 12 адамның үкімі жақын арада іске асуы мүмкін" деді Тюрк.

БҰҰ дерегінше, өлім жазасы қолданылған адамдардың 40 пайыздан астамына нашақорлық жөнінде айып тағылған. Қалғандарының арасында "Құдайға қарсы келу" айыбы жиі кездеседі. Билік мұндай айыпты әдетте саяси қарсыластарына, өзгеше ойлайтын адамдарға қарсы қолданады.

Фолькер Тюрктің айтуынша, өлім жазасы қаралатын сот процестері көбіне жабық өтіп, адамдардың әділ сотқа деген құқығын бұзып отыр.

БҰҰ мәлімдемесіне қарағанда, Иранның конституция сақшылары кеңесі "қас мемлекетке қызмет ету" анықтамасын ұлғайтатын заң жобасын қарастырып жатыр. Енді заң аясында "тыңшылық жасады", "шетелдік БАҚ-пен сөйлесті", "идеологиямен келіспеді" деген айыптар бойынша да өлім жазасы кесіле бермек. Фолькер Тюрк бұл заң жобасын "қауіпті" деп атап, оны қабылдамауға үндеді.

"Өлім жазасы өмір сүру құқығына қайшы келіп, адамның қадір-қасиетімен үйлеспейді. Иран билігін өлім жазасын алып тастау жөніндегі жаһандық қозғалысқа қосылуға және мұны мораторий жариялаудан бастауға шақырамын" деді Тюрк.

Иран әлемнің ең жабық елдерінің бірі саналады. Human Rights Watch, Amnesty International, Freedom House секілді халықаралық ұйымдар Иранда адам құқығы, соның ішінде әсіресе әйел құқығы, баспасөз еркіндігі қатты шектелгенін айтады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Әйел, өмір, азаттық!" Ирандағы наразылық фольклорының бір қыры

2022 жылы Иранда Махса Әмини деген студент қыз хиджаб кию талабын орындамады деген айыппен ұсталып, полиция бөлімінде қаза тапқан соң, елде үлкен наразылық толқыны туған. Билік ол наразылықты күшпен жаншыды. Наразылыққа қатысқан мыңдаған адам қамалды.

Еуропа Одағы Кремльге қарсы санкцияларының 18-топтамасында Қазақстан көмірін Ресей порттары арқылы тасымалдауға қойылған шектеуді алып тастады. Бұл туралы Қазақстан сауда және интеграция министрлігі хабарлады.

Министрліктің мәлімдеуінше, мұндай шектеу Еуроодақ санкцияларының 16-топтамасында енгізілген.

"Қалыптасқан жағдайды реттеу мақсатында Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігімен және Қазақстан Республикасының Еуропалық одақ жанындағы тұрақты өкілдігімен бірлесіп, еуропалық тараппен түрлі деңгейдегі консультациялар жүргізді. Еуропалық комиссияның атына ЕО санкциялық режиміне тиісті өзгерістер енгізу туралы ресми өтініш жіберілді. Келіссөздер нәтижелі болды. ЕО-ның 18-пакет санкциялары аясында Еуропалық тарап қазақстандық көмір транзиті үшін белгілі бір ресейлік порттарымен келісімге шектеуді алып тастады" деді министрлік.

Министрліктің айтуынша, Еуроодақ Қазақстанға бірқатар талап қойған. Мәселен, көмір Қазақстанда өндірілген болуы керек; жүкке меншік құқығы санкцияланған елдердің резиденттерінде болмауы қажет; Ресей порттарын тек транзит, тиеу және жөнелту аумағы ретінде пайдалану қажет, бұл ел аумағында тауарды сатып алуға және өндіруге болмайды.

Сауда және интеграция министрлігінің дерегіне қарағанда, Қазақстан 2022 жылы Еуроодаққа құны 419,2 млн доллар болатын 4,4 млн тонна көмір экспорттаған. 2023 жылы экспорт көлемі 6,1 млн тонна (382 млн доллар), 2024 жылы 5,2 млн тонна (312,5 млн доллар) болған.

Еуроодақ санкцияларының 18-топтамасы шілденің ортасында жарияланды. Бұл топтама: Ресейдің энергетикадан түсетін табысын азайтуды, банк секторы мен әскери өнеркәсіп кешенін әлсіретуді, санкцияларды айналып өтуге қарсы шараларды күшейтуді және Ресейді украин балалары және мәдени мұрасына қарсы қылмысы үшін жауапқа тартуды көздейді.

Осы топтама жариялаған соң, Ресей көлеңкелі флотының санкцияға ілінген кемелерінің саны 444-ке, санкцияға ілінген тұлғалардың саны 2500-ге жетті.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Стратегиялық маңызды аймақ". Еуропарламент Орталық Азия елдерін жақын болуға шақырды

Дүйсенбіде Нью-Йорктің Манхэттен ауданында қаруланған азамат орталықтағы кеңсе ғимаратында жосықсыз оқ атып, төрт адамды мерт қылды. Жапа шеккен бесінші адам ауыр хәлде жатыр. Оқ атқан адам кейінірек өзіне қол жұмсаған.

Оқиға кешкі 6 шамасында, кеңседе жүріс-тұрыс күшейген тұста болған. АҚШ Ұлттық футбол лигасының штаб-пәтері мен Blackstone Group қаржы компаниясы орналасқан ғимаратта атыс болып жатқаны белгілі болған соң, бірнеше көшеде қимыл-қозғалыс тоқтаған. Ғимаратқа кіріп-шығатын есікті бір сағаттан астам уақытқа бұғатталып, полицейлер оқ атушы іздеп жатқан тұста қызметкерлер өз кабинеттеріне тығылған.

Бірнеше сағаттан соң, Нью-Йорк полициясының басшысы Джессика Тиш баспасөз мәслихатын өткізіп, оқ атқан адамның аты-жөні Шейн Девон Тамура екенін айтты. Оның сөзінше, Тамура Невада штатынан өз көлігімен келіп, көлігін Парк-авенюдегі ғимараттың тұрағына қойған да, ғимараттың вестибюлінде жартылай автоматты винтовкадан ескертусіз оқ атқан. Ол ең әуелі ғимарат күзетінде істеген полицей мен екі адамды атып өлтіріп, кейін лифтімен ғимарат иесінің басшысы отыратын 33-қабатқа көтерілген де, дәлізде жүріп жосықсыз оқ жаудырған. Салдарынан бір әйел мерт болған. Полиция келгенше Тамура өзін өзі атып өлтірген.

Оның бұл қадамға не себепті барғаны белгісіз. Джессика Тиштің айтуынша, ол бұл істі бір өзі жасаған. Оның көлігінен оқтаулы алтыатар және оқтар табылған. Тамураның психикалық ауруы бар деген ақпарат тарап отыр.

Қаза тапқан полицей – 36 жастағы Дидарул Ислам. Артында екі ұлы және жүкті әйелі қалды.

Санкт-Петербург губернаторы Александр Беглов қалада мигранттардың такси жүргізуіне және жалға алынған жеңіл көліктермен жұмыс істеуіне тыйым салды.

Бұл тыйым Бегловтың 28 шілде күнгі қаулысында көрсетілген және ол 2025 жылдың аяғына дейін жалғасады, деп жазды "Фонтанка" басылымы баспасөз қызметінің хабарына сүйеніп.

– "Ресей Федерациясындағы шетел азаматтарының құқықтық мәртебесі" туралы федералдық заңның 18.1-бабы 6-тармағына сәйкес Санкт-Петербург губернаторы патент негізінде еңбек ететін шетел азаматтарын жеңіл такси мен жүргізушісі бар жалға алынған жеңіл көліктер саласында жұмысқа тартуға тыйым салу туралы шешім қабылдады, – делінген баспасөз хабарламасында.

Құжат қол қойылғаннан 10 күн өткенде күшіне енеді. Жұмыс берушілер үш ай ішінде мигрант көлік жүргізушілермен келісім-шартты үзуі керек. Билік осылайша көлік қызметінің "сапасы мен қауіпсіздігін арттырамыз" деп отыр.

Еңбек және жұмыспен қамту комитеті шараның Санкт-Петербургтегі әлеуметтік-экономикалық ахуалға әсерін бағалап, Бегловқа тыйымды келесі жылға ұзарту-ұзартпау жөнінде ұсыныс беруі қажет.

Мигранттардың Ресей аумағында көлік жүргізу мүмкіндігін шектейтін мұндай шара 2025 жылғы мамыр айында талқылана бастаған. "Настоящее Время" эфирінде сөз сөйлеген экономист Николай Кульбака бұл тыйым такси және жеткізу қызметінің бағасын арттырады деген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Қиындап кетті". Орталық Азия мигранттарын Ресейге барудан тежейтін үрей мен белгісіздік

Украина президенті Владимир Зеленский АҚШ президенті Дональд Трампқа дүйсенбіде жариялаған шешімі үшін алғыс айтты. 28 шілде күні Трамп Шотландияда журналистермен сөйлесіп, Путинге Украинамен бітімге келу үшін берілген 50 күндік мерзімді 10-12 күнге дейін қысқартатынын айтқан.

"АҚШ президентінің айқын ұстанымы мен нақты шешімі дәл қазір өте маңызды, себебі қазір шынайы бейбітшілікке күш арқылы ғана қол жеткізуге болады. Президент Трампқа адамдарды аман алып қалуға және бұл сұм соғысты тоқтатуға деген талпынысы үшін алғысымды білдіремін. Шынымен де, бейбітшілікке тек табандылық пен қатал қадамдар арқылы жетуге болады. Біз мұны бірнеше рет айттық. Санкциялар негізгі тетік екенін барлық серіктестеріміз біледі. Ресей санкцияларды, экономикалық шығындарды есепке алады. Бейбітшілікті күшпен орнатуға болады" деп жазды Зеленский әлеуметтік желіде.

14 шілде күні Трамп Путинге Украина бітім жасасу үшін 50 күн беретінін, әйтпесе Ресейге және оның энергетикалық ресурстарын сатып отырған елдерге қойылған баж салығын күшейтетінін айтқан. Дүйсенбідегі сөзінде ол "Путиннен көңілі қалғанын", бұдан әрі күтудің "мәні жоқ" екенін мәлімдеді.

Трамптың сөзінен кейін Ресей қор нарығында құлдырау байқалды. Путин осы екі апта ішінде АҚШ басшысының сөзі жайлы еш пікір білдірмеді.

АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей президенті Владимир Путинге бітім жасасу үшін берілген мерзімді 10-12 күнге дейін қысқартатынын мәлімдеді. Бұл шешім Ресейдің Украинаға үздіксіз шабуылдары тоқтамай тұрған тұста қабылданды.

28 шілде күні Шотландиядағы Тернберриде журналистермен сөйлескен Трамп Путиннен "көңілі қалғанын, Мәскеуге Киевпен бітім жасасу үшін берілген 50 күндік мерзімді күтуді мәні жоқ екенін айтты".

"Бүгіннен бастап 10-12 күнге ұласатын жаңа мерзім белгілеймін" деді Трамп Ұлыбритания премьер-министрі Кеир Стармермен кездесу барысында. "Біреумен ұзақ уақыт жұмыс істесең, оның не істеп, не қоятынын білесің. Мен [Путинге] мүмкіндік бердім. Ол оны пайдаланбай отыр".

14 шілдеде, бастапқы 50 күндік мерзімді жариялау кезінде, Трамп Ресейге "өте қатаң баж салығын" енгізетінін айтып, тіпті Ресейдің энергия ресурстарын сатып алатын елдерге де шара қолдануға болатынын меңзеген. Енді қысқартылған жаңа мерзімді жариялай отырып, ол: "Бәлкім, біз Ресеймен әлі де келісімге келетін шығармыз. Бірақ бәрі де кеш болмақ", — деді.

Өткен жұмада АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио Трамптың Мәскеуге деген "төзімі таусылып" бара жатқанын, мұның салдары ауыр болатынын ескерткен.

Украина Трамптың бұл мәлімдемесіне жылы қабылдады.

"АҚШ президенті Дональд Трампқа оның табанды ұстанымы мен айқын мәлімдемесі үшін алғысымызды білдіреміз. Бейбітшілік тек күш арқылы келеді" — деді Украина президенті кеңсесінің басшысы Андрей Ермак Telegram-да. "Президент Трамп Путинге берген мерзімді қысқартатынын айтты, өйткені жауап анық. Путин тек күшті ғана түсінеді, бұл хабар қазір нақты және қатты айтылды. Бұл — Украина президенті Владимир Зеленский де толық қолдайтын ұстаным", — деді Ермак.

Ресей билігі әзірге Трамптың бұл сөзі жайлы пікір білдірмеді.

Украина мен Ресей делегациялары 23 шілдеде бейбіт келіссөздердің үшінші кезеңі аясында кездесті. Бұл келіссөздер 16 мамырда басталғанымен, айтарлықтай ілгерілеу болмаған.

Қазақстандық белсенді, "НеМолчиKZ" қоғамдық қорының жетекшісі Динара Смайылова (Дина Таңсәрі) және оның жолдасы Алмат Мұхамеджановқа Черногорияда саяси баспана берілді. Бұл жөнінде оның атынан сотқа қайырылған "Азаматтық альянс" ұйымы хабарлады.

Ұйым таратқан хабарламада "Ұзақ та күрделі рәсім аяқталды, енді Динара Смайылова мен Алмат Мұхамеджанов Черногорияда қауіпсіз ортада өмір сүре алады" делінген.

"НеМолчиKZ" — тұрмыстық және сексуалдық зорлық-зомбылық құрбандарына көмектесумен айналысатын үкіметтік емес ұйым. Ерлі-зайыптылар Черногориядан саяси баспана беру туралы өтінішті екі жыл бұрын берген.

Биыл 14 сәуірде Астананың сұрауы бойынша Смайылова Черногорияда ұсталған. Қазақстанда оның үстінен бірнеше қылмыстық іс қозғалып, оған іздеу жарияланған. Ертеңінде Подгорица қаласындағы сот Смайылованың паспортын алып қалып, өзін бостандыққа жіберген. Қазақстандық Смайылованың адвокаты Далибор Томович оны экстрадициялау туралы өтінішті қарау тоқтатылғанын, өйткені Черногория билігі Смайылованың саяси баспана беру туралы өтінішін қарап жатқанын хабарлады.

Қазақстан Бас прокуратурасының мәлімдеуінше, Динара Смайылованың үстінен "көрінеу жалған ақпарат тарату, жеке өмірге қол сұқпау ережесін бұзу, алаяқтық" баптары бойынша 6 қылмыстық іс қозғалған. Оған "НеМолчиKZ" қоры арқылы заңсыз ақша жинап, бұл қаржыны жеке мақсатына жұмсады деген айып тағылған.

Смайылова бұл айыптарға келіспейді. Мамыр айында Азаттыққа берген сұхбатында ол бұл істер ойдан құрастырылған деген.

Дина Таңсәрі деген атпен көбірек танылған Динара Смайылова Қазақстаннан 2021 жылы кеткен. Ол екі жылдай Грузияда тұрған, алайда қысқа уақытқа сыртқа шыққан оны сол елдің шекара қызметі қайта кіргізуден бас тартқан. Оның айтуынша, Грузияның мұндай шешім қабылдауына Қазақстан билігі ықпал еткен, себебі "НеМолчиKZ" қоры елдегі зорлық-зомбылықтың ауқымын көрсетіп, полицияның қауқарсыздығын әшкерелейді. Ол 2023 жылдан бері Черногорияда тұрады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"НеМолчи" жетекшісі неге босқын болғысы келеді? | Дина Смайыловамен сұхбат

Қазақстандық құқық қорғаушы, "Ар.Рух.Хақ" ұйымының жетекшісі Бақытжан Төреғожина Алматы қаласы Алмалы ауданының полиция басқармасына "көрінеу жалған ақпарат тарату" бабы бойынша шақыртылды. Бұл туралы құқық қорғаушы өзінің Facebook-парақшасында жазды.

Төреғожинаның айтуынша, әкімшілік іс қозғауға құқық қорғаушылар "саяси тұтқын" тізіміне қосқан марафоншы Марат Жыланбаевтың денсаулығы нашарлап кеткені жайлы жақында жазған жазбасы себеп болған. Ол жазбада Төреғожина Жыланбаевты "терісінің түсі өзгерген, есінен танып қала жаздайды", салмағы 45 келіге дейін кеміп кеткен деп сипаттаған. Алайда бұл ақпаратты кейін Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті (ҚАЖК) теріске шығарып, құқық қорғаушыға "жалған ақпарат таратқаны" үшін жауапқа тартылатынын ескерткен.

"Жыланбаевқа қатысты сұрақтарға анық жауап берудің орнына олар тағы да жалған жазып отыр! Маратты ешкім қарамайды, мекеме фельдшері оған көмектесе алмайды. Ал осыдан кейін ҚАЖК маған қоқан-лоққы жасағысы келе ме? Мен сіздерден тек шындықты сұрап отырмын!" — деп жазды Төреғожина. Ол өз жазылушыларын пікірлерде Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевты белгілеуге шақырды, себебі "елде қолмен басқарылатын жүйе орнаған, ал Жыланбаевтың тағдырын шешетін жалғыз адам – президент" деп жазған.

61 жастағы Марат Жыланбаев – Гиннестің рекордтар кітабына енген жеті рекордтың иегері атанған ультрамарафоншы ретінде көпке танылған. Ол тіркелмеген оппозициялық "Алға, Қазақстан!" партиясының бастамашыл тобының жетекшісі болған. 2023 жылдың көктемінде белсенді қамауға алынып, оның ісін жабық қараған Астана соты сол жылы қарашада Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша жеті жылға бостандығынан айырған.

Соттың ұйғармы бойынша Жыланбаев: "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысы экстремистік ұйым деп танылғанын біле тұра Астана қаласы аумағында "ҚДТ" ұйымының қызметіне белсенді түрде араласып, Мұхтар Әблязов ұйымдастырған заңсыз митингілерге қатысқан. Сонымен қатар, Әблязов пен және оның шетелдегі штабымен байланыс орнатып, олардың Конституциялық құрылымды күштеп өзгертуді көздейтін тапсырмаларын орындаған. 2021 жылы Жыланбаев М.Т. қоғамға қауіпті салдарды түсіне отырып, Әблязовтың тапсырмасын орындап, Астана қаласындағы Республика даңғылында орналасқан ашаршылық құрбандарына арналған ескерткішке келіп, "ҚДТ" ұйымының қызметін насихаттаған. 2022-2023 жылдары Жыланбаев М.Т. "ҚДТ" қызметінің экстремистік сипатын біле тұра, басқа адамдармен сөз байласып, оған ақпараттық, қаржылық және өзге де көмек көрсеткен. Әлеуметтік желіде ұйымды қаржыландыруға және оған қосылуға шақырған". Сот оны қоғамнан оқшаулап қана түзетуге болады деген ұйғарымға келген.

Жыланбаев пен оның жақтастары тағылған айыптарды саяси астары бар деп жоққа шығарды.

Қазақстандық құқық қорғаушылар Жыланбаевты "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді.

Embed Бөлісіңіз

«Бәріне төземін». Жыланбаев түрмеден хат жазды

Embed Бөлісіңіз

The code has been copied to your clipboard.

---

width px height px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:06:38 0:00

Жүктеп алу

• 240p | 15,0MB
• 360p | 22,1MB
• 480p | 35,7MB
• 720p | 77,6MB
• 1080p | 99,1MB

2025 жылғы қаңтар айында Азаттықтың Youtube-арнасында журналист Сания Тойкеннің "Марафоншы" атты деректі фильмі жарияланды. Онда 2023 жылдан бері түрмеде отырған супермарафоншы әрі оппозициялық белсенді Марат Жыланбаев жайлы баяндалады.

Ресейдің ең ірі әуе компаниясы – "Аэрофлот" дүйсенбі, 28 шілде күні таңертең 40-тан астам әуе рейсі тоқтатылғанын хабарлады. Компания мұны ақпараттық жүйелердегі ақауға байланысты деп түсіндірді. Украинаны қолдайтын, Silent Crow және "Киберпартизаны BY" деп аталатын хакерлік топтар "Аэрофлот" жүйесіне жасалған шабуылды мойнына алатынын айтқан.

"Аэрофлоттың" негізгі хабы – Мәскеудегі Шереметьево әуежайында жолынан қалған адам көп жиналып қалған. Телеграм-арналардың мәліметінше, ондаған рейстің тоқтатылуына байланысты жүздеген жолаушы Мәскеуден ұша алмай, әуежайда қалып қойған.

"Аэрофлот" өкілдері ұшпай қалған рейстің билетін қайтарғысы немесе айырбастағысы келген жолаушылар колл-орталыққа хабарласып, солар арқылы ғана билетті қайтара/айырбастай алады деп хабарлады. Әуе компаниясы тоқтатылған рейстердің жолаушыларына Шереметьеводан шығып кетіңіздер деп өтініш айтты.

Кестеде көрсетілген уақытта Екатеринбург, Челябинск, Ставрополь, Минеральның воды, Санкт-Петербург және Ресейдің басқа да қалаларына, оған қоса Минск пен Ереванға жолаушы апармақ болған ұшақтар жолынан қалған.

Әуелгіде "Аэрофлот" 42 жұп әуе рейсі, ал кейін тағы жеті рейс тоқтатылғанын хабарлады. Сонымен қатар, Калининградтағы Храброво әуежайынан ұшпақ болған бірнеше рейс тоқтатылғаны жайлы ақпарат бар.

"Аэрофлот" ақпараттық жүйелердегі ақаудың нақты себебін айтқан жоқ. Компания "мамандар тобы ұшу жоспарының орындалуына байланысты қауіп-қатерді азайту және түрлі сервистердің әдеттегі жұмысын тезірек қалпына келтіру үшін жұмыс істеп жатыр", – деп мәлімдеген. Мұны "Настоящее Время" телеарнасы хабарлады.

Ал Silent Crow және "Киберпартизаны BY" топтарының хакерлері "Аэрофлоттың" корпоративтік желісіне еніп, барлық маңызды деректеріне бұзып кіргенін – ұшу тарихы, кадрлық бақылау жүйелері мен ішкі телефон әңгімелерінің жазбаларына қол жеткізгенін мәлімдеді. Олар әуе компаниясының мыңдаған сервері жойылып, маңызды корпоративтік жүйелерінің бәрі бұзылғанын, оған қоса компания басшылығының дербес компьютерлеріне бақылау орнатқанын айтты.

“Бұл ресурстардың бәрі қазір ашылмай тұр немесе жойылған. Оларды қалпына келтіру үшін ондаған миллион доллар қажет болуы мүмкін. Стратегиялық залал келтірілді", – делінген Silent Crow тобы атынан жарияланған мәлімдемеде.

"Аэрофлот" бұл мәлімдемелерге байланысты әзірге пікір білдірген жоқ.

Silent Crow бұған дейін "Росреестр"-дің деректер базасын бұзғаны үшін де жауапкершілікті мойнына алған.

Өткен аптада және оның алдындағы аптада "Аэрофлот" пен басқа да бірқатар әуе компаниялары өз рейстерін украиналық дрон шабуылы қаупіне байланысты тоқтатқан немесе кейінге сырғытқан еді. Мәскеу әуежайларында бірнеше рет ұшып-қонуға шектеулер енгізілген болатын.

28 шілде күні Ресейдің Астрахан қаласының орталығында, Ляхов көшесінде орналасқан көпқабатты тұрғын үйдің бір подъезді жартылай опырылып, құлап түскен, деп хабарлады Азаттықтың Орыс қызметі. Оқиға орнына барған төтенше жағдайлар министрлігінің (ТЖМ) қызметкерлері тұрғындарды апат болған үйден эвакуациялауға кіріскен. Зардап шеккендерді іздестіру шаралары да жүргізіліп жатыр.

ТЖМ мәлімдеуінше, бірінші қабаттан бесінші қабатқа дейінгі аумақта бірнеше пәтер опырылып түскен. Құтқарушылар қазір үйінділерді қолмен аршып жатыр. Оқиға орнында 80-нен астам адам жұмыс істеп жатыр, деп хабарлады төтенше жағдайлар қызметі.

Азаттықтың Орыс қызметінің мәліметінше, бұл тұрғын үй осыдан бес жыл бұрын апатты деп танылып, көктемде сүрілуге тиіс болған. Алайда онда нақты неше адам тұрғаны белгісіз. 1962 жылы салынған көпқабатты үйде барлығы 24 тұрғын пәтер бар. Оған қоса ғимаратта ветеринарлық клиника орналасқан.

• Өткен жұма күні Ресейдің Саратов қаласында да дәл осындай оқиға болған еді: тұрмыста пайдаланылатын газ жарылып, салдарынан он қабатты тұрғын үйдің бір подъезі опырылып түсті. Алдын ала мәлімет бойынша, жеті адам қаза тауып, 16 адам әртүрлі жарақат алған.
• 2024 жылдың басындағы жағдай бойынша, Ресейде бір миллионнан астам адам апатты жағдайда деп танылған үйлерде тұрып жатқаны тіркелген. Тергеу комитетінің сол кездегі мәліметінде олардың үштен бірі осындай үйлерде бес жылдан астам уақыттан бері өмір сүріп жатыр деп көрсетілген.

(жаңалық толықтырылады)

Малайзияның әкімшілік орталығы Путраджая қаласында Таиланд пен Камбоджа өкілдері арасында келіссөз өтіп жатыр. Өткен аптада Оңтүстік-Шығыс Азиядағы бұл екі мемлекет арасында шекара дауына байланысты қарулы қақтығыс тұтанған еді. Қос тарап та қақтығыс кезінде беренді техника, дүркіндете ататын қару жүйелері мен әскери авиацияны қолданды. Қақтығыс салдарынан ондаған адам қаза тапқаны белгілі.

Келіссөзге қарамастан, дүйсенбі күні – осымен бесінші күні қатарынан қарулы қақтығыс жалғасты.

Малайзияның араағайындығымен ұйымдастырылған кездесуге АҚШ пен Қытай елшілері де қатысып отыр. Малайзия премьер-министрінің резиденциясында өтіп жатқан келіссөзге Таиланд пен Камбоджа үкімет басшылары қатысып жатыр.

Камбоджа премьер-министрі Хун Манет мәлімдегендей, келіссөздің басты мақсаты – "қарулы қақтығысты дереу тоқтатуға қол жеткізу". Ол бұл кездесуге АҚШ президенті Дональд Трамп мұрындық болғанын айтты. Демалыс күндері Трамп бір-бірімен қақтығысып қалған екі елдің басшыларымен телефонмен сөйлескен. Таиланд премьер-министрінің міндетін атқарушы Пхумтам Вечаячай келіссөз басталар алдында бейбітшілікке ұмтылатынын, бірақ Камбоджаның "ниеті шынайы екендігіне" күмәні барын айтқан.

Екі мемлекет те 24 шілдеде басталған қақтығыстың өршуіне бірін-бірі айыптап жатыр.

Таиланд пен Камбоджа арасындағы шекаралық аумақтар мен онда орналасқан, буддистер қасиетті санайтын ғибадатханаларға байланысты дау-дамайлар бір ғасырдан астам уақытқа созылып келеді. Бұл дау-дамайлар ХХ және ХХІ ғасырларда оннан астам соғысқа себеп болған.

28 шілдеге қараған түні Ресей әскері Украинаға әртүрлі типтегі зымырандармен және дрондармен шабуыл жасады. Зымырандардың бір бөлігін стратегиялық авиация ұшақтарынан ұшырған. Ресей жағы Киевке және Кропивницкий қаласына шабуылдаған. Украина әуе күштерінің және мониторинг жүргізуші арналардың мәліметінше, шабуылдың негізгі нысанасы – Хмельницкий облысындағы Староконстантинов қаласы болған. Ол қалада әскери аэродром орналасқан.

Түн мезгілінде үш мәрте әуе дабылы жарияланды.

Киевте дрон шабуылы салдарынан Дарница ауданында сегіз адам зардап шеккен, олардың арасында үш жасар бала да бар деген ақпарат тарады. Киев қаласы әскери әкімшілігінің басшысы Тимур Ткаченконың хабарлауынша, ресейліктердің әуе шабуылынан көпқабатты тұрғын үй зақымданған.

Кропивницкий қаласында, жергілікті биліктің дерегінше, кемінде тоғыз жарылыс дыбысы естілген. Қалаға дрондар шабуылдаған. Зардап шеккендер туралы мәлімет жоқ.

Украина әуе күштерінің мәліметінше, 27 шілде, жексенбінің кешінен бастап Ресей Украинаға жиынтығы 324 дрон, 4 қанатты зымыран және 3 "Кинжал" типті аэробаллистикалық зымыранмен шабуыл жасалған. 15 дрон мен 2 зымыранды әуеден атып түсіру мүмкін болмаған. Дегенмен, дыбыстан да ұшқыр "Кинжал" зымырандары көздеген нысаналарға жете алмады деп хабарлады Украина жағы. Үш жерде нысанаға дәл тигені тіркелген, бірақ нақты қай жерде екені әзірге айтылмай отыр.

Ресей әскері әзірге бұл шабуылдар жөнінде түсініктеме берген жоқ. Ресейлік әскери телеграм-арналар да негізгі шабуыл бұрын да бірнеше рет нысанаға алынған Староконстантиновқа қаласына жасалған деп хабарлады.